Αισθητηριακή Ολοκλήρωση

Τι είναι αισθητηριακή ολοκλήρωση;

Η Αισθητηριακή Ολοκλήρωση (Sensory Intergration) αναπτύχθηκε από την Αμερικανίδα Νευροεπιστήμονα και Εργοθεραπεύτρια τη δεκαετία το 1970. Σύμφωνα με την J.Ayres αισθητηριακή ολοκλήρωση είναι “η νευρολογική διαδικασία που οργανώνει τις αισθήσεις από το σώμα μας και το περιβάλλον μας και μας καθιστά ικανούς να χρησιμοποιήσουμε το σώμα μας πιο αποτελεσματικά μέσα από το περιβάλλον.”

Η Αισθητηριακή Ολοκλήρωση (Sensory Intergration), είναι μια μέθοδος παρέμβασης της Εργοθεραπείας, η οποία απευθύνεται σε παιδιά με δυσκολίες στην επεξεργασία αισθητηριακών πληροφοριών , που περιορίζουν τη συμμετοχή τους σε καθημερινές δραστηριότητες.

Δυσλειτουργία της Αισθητηριακής Ολοκλήρωσης

Aν το σκεφτούμε καλά όλοι έχουμε ”τα αισθητηριακά μας”. Κάποιος δεν ανέχεται την ετικέτα που ακουμπάει την πλάτη του, κάποιος άλλος δεν του αρέσει να φοράει μάλλινα ρούχα , ένας άλλος ακόμα δεν του αρέσει να τρώει κάποιες συγκεκριμένες τροφές , άλλοι δεν αντέχουν τα ταξίδια γιατί ζαλίζονται  και άλλα πολλά.  Δεν μπορούμε να πούμε ότι αν κάποιος παρουσιάσει κάποιες από τς συμπεριφορές που αναφέρονται παραπάνω σημαίνει ότι αντιμετωπίζει δυσλειτουργία της Αισθητηριακής Ολοκλήρωσης .

Η δυσλειτουργία της Αισθητηριακής Ολοκλήρωσης είναι η δυσκολία επεξεργασίας των αισθητηριακών εισερχομένων πληροφοριών/ερεθισμάτων , με αποτέλεσμα τη μη λειτουργική συμμετοχή του ατόμου στις καθημερινές του δραστηριότητες και τη μη λειτουργική συμπεριφορά. Όταν αναφερόμαστε στην δυσλειτουργία της Αισθητηριακής Ολοκλήρωσης  αναφερόμαστε σε αντιδράσεις πάρα πολύ έντονες και συχνές , δυσάρεστες πολλές φορές για το παιδί αλλά και για εμάς τους γονείς όταν είναι να τις αντιμετωπίσουμε .

Τις περισσότερες φορές παιδιά που αντιμετωπίζουν αισθητηριακές διαταραχές παρουσιάζουν μερικές από τις παρακάτω συμπεριφορές:

• Θέλει να βρίσκεται συνέχεια σε κίνηση (υπερ-κίνηση)
• Αποφεύγει κάθε είδους κίνηση
• Δεν του αρέσουν οι αγκαλιές τα αγγίγματα, το κόψιμο των νυχιών , το κούρεμα των μαλλιών, το βούρτσισμα των δοντιών
• Δυσκολεύεται να χειριστεί εξοπλισμό παιδικής χαράς
• Φοβάται να κάνει κούνια, την αποφεύγει
• Αποφεύγει να περπατάει ξυπόλυτο ή συνεχώς επιδιώκει να περπατάει ξυπόλυτο
• Δυσκολεύεται με δραστηριότητες που χρειάζεται να χρησιμοποιήσει τα χέρια
• Φαίνεται αδύναμο
• Εκδηλώνει άγχος
• Έχει δυσκολία στη συγκέντρωση και οργάνωση- διασπάται εύκολα
• Ελάχιστη διάρκεια προσοχής στη δραστηριότητα
• Είναι αδέξιο (πέφτει συχνά -σκοντάφτει σε έπιπλα ή αντικείμενα, δυσκολία στην ισορροπία)

 ΤΑ ΑΙΣΘΗΤΗΡΙΑΚΑ ΣΥΣΤΗΜΑΤΑ 

Καταρχάς τα αισθητηριακά συστήματα είναι 8. Τα γνωστά στο ευρύ κοινό είναι το οπτικό σύστημα, το οσφρητικό, το γευστικό, το ακουστικό και το απτικό σύστημα  . Αλλά υπάρχουν κι άλλα 2 συστήματα το αιθουσαίο, ιδιοδεκτικό και το ενδοδεκτικό σύστημα.  Παρακάτω θα αναλύσουμε το απτικό , το αιθούσαι , το ιδιοδεκτικό και το ενδοδεκτικό  σύστημα.

Αιθουσαίο σύστημα(vestibular system)

To αιθουσαίο σύστημα εντοπίζεται στο έσω ους και είναι υπεύθυνο για την κίνηση, την ισορροπία, την αντίληψη της θέσης του σώματος μέσα στο χώρο κατά την κίνηση . Να θυμάστε πως οι γραμμικές και οι ρυθμικές κινήσεις ηρεμούν ενώ οι ακανόνιστες και οι στροφικές αφυπνίζουν. Χρειάζεται όμως  προσοχή γιατί η λάθος παρέμβαση μπορεί να προκαλέσει αναστάτωση στο παιδί, άγχος και έντονες αντιδράσεις.

Υπάρχουν 3 τύποι του αιθουσαίου συστήματος . Ο ένας είναι η βαρυτική ανασφάλεια και ο άλλος τύπος είναι η δυσανεξία στην κίνηση και η φτωχή καταγραφή της κίνησης. 

Συμπεριφορές που εκδηλώνει ένα παιδί με βαρυτική ανασφάλεια είναι :

• Φοβάται να ανέβει τα σκαλιά ακόμα και να κάνει κούνια-γενικά φοβάται την κίνηση
• Εκδηλώνει άγχος στο ανασήκωμα των ποδιών του από το έδαφος
• Είναι εξαιρετικά περιορισμένο στην κίνηση , κινείται με προσοχή
• Αποφεύγει να πηδάει  από σκαλοπάτι
• Φοβάται όταν το πετάνε ψηλά
• Φοβάται τον  εξοπλισμό της παιδικής χαράς

Συμπεριφορές που εκδηλώνει ένα παιδί με δυσανεξία στην κίνηση είναι:

• Αναστατώνεται όταν το μετακινούν στο χώρο
• Ζαλίζεται ή κάνει εμετό μετά τις κινητικές εμπειρίες (ταξίδια)
• Νιώθει ναυτία
• Νιώθει ίλιγγο ή ζαλάδα μετά την κίνηση

Συμπεριφορές που εκδηλώνει ένα παιδί με φτωχή καταγραφή της αιθουσαίας εισροής είναι :

• Δυσκολεύεται να παραμείνει ακίνητο
• Αναζητάει κίνηση συνέχεια
• Δυσκολεύεται στο χωρικό προσανατολισμό
• Δυσκολεύεται στην ισορροπία
• Δυσκολεύεται σε δραστηριότητες που απατούν τον συντονισμό και των 2 πλευρών του σώματος
• Φτωχός συντονισμός ματιου-χεριού
• Κρατάει το μολύβι και με τα 2 χέρια

Ιδιοδεκτικό σύστημα( proprioseptive system)

     Είναι ένα σύστημα που μας ενημερώνει για το που βρισκόμαστε στο χώρο, μας δίνει μια αίσθηση του σώματος μας στο εδώ και τώρα, ΄παίρνοντας πληροφορίες από τους μυς και τις αρθρώσεις.  Όταν το ιδιοδεκτικό μου σύστημα «δουλεύει» καλά, τότε μπορώ να έχω μια οργανωμένη συμπεριφορά και να αποδίδω πιο πολύ προσοχή σε όσα κάνω. Περιλαμβάνει και δραστηριότητες  όπου το παιδί   πρέπει να σπρώχνει, να τραβάει αντικείμενα, να σκαρφαλώνει, να κρεμιέται. Πρόκειται για δραστηριότητες που ηρεμούν, χαλαρώνουν και οργανώνουν το σώμα.

Υπάρχουν 2 τύποι δυσλειτουργίας το ιδιοδεκτικού συστήματος

1. Υπερβολική χρήση της ιδιοδεκτικότητας
2. Χαμήλη διάκριση της ιδιοδεκτικής εισροής

Συμπεριφορές που παρουσιάζει ένα παιδί κάνοντας υπερβολική χρήση του ιδιοδεκτικού συστήματος:

• Δαγκώνει
• Σπρώχνει
• Τραβάει
• Χοροπηδάει πάρα πολύ
• Περπατάει στις μύτες των ποδιών
• Πιέζει πάρα πολύ το μολύβι του όταν γράφει , σε βαθμό που το σκίζει , να σπάει τη μύτη του μολυβιού ακόμα και να αποτυπώνεται η γραφή στο πίσω χαρτί του τετραδίου. Το ίδιο συμβαίνει και με τον μαρκαδόρο , πιέζει τόσο πολύ που σκίζεται το χαρτί
• Φαίνεται αδέξιο
• Κινείται πολύ
• Εκδηλώνει συμπεριφορές αυτο-ρυθμισμού όπως να χτυπάει το κεφάλι του , να δαγκώνει τα χέρια, κλπ.
• Μασάει τα μανίκια από τα ρούχα, το καπάκι από το στυλό ή την άκρη του μολυβιού ή οτιδήποτε άλλο βρει

Μερικές συμπεριφορές που παρουσιάζει ένα παιδί με φτωχή διάκριση της ιδιοδεκτικής εισροής: 

• Σπάει εύκολα παιχνίδια -φαίνεται αδέξιο
• Εκδηλώνει χαμηλό στασικό τόνο -δεν κάθεται καλά στην καρέκλα του
• Αναζητάει μεγάλες ποσότητες ιδιοδεκτικής  εισροής
• Χτυπάει συνέχεια σε έπιπλα
• Φτωχή αντίληψη του σώματος του
• Τα γράμματα του είναι δυσανάγνωστα
• Δεν ζωγραφίζει εντός πλασίου , βγαίνει εκτός και όταν γράφει επίσης δεν διατηρεί τα όρια

Απτικό σύστημα(tactile system)

Το απτικό σύστημα παίρνει πληροφορίες από όλο το σώμα μας με την αφή -άγγιγμα. Το απτικό σύστημα έχει διπλό ρόλο. Το ρόλο της προστασίας όπως να τραβάμε το χέρι μας από το καυτό μάτι και το ρόλο της διάκρισης  όπως να επιλέξουμε ένα στυλό από μια γόμα μέσα στην τσάντα μας. Μερικές  δραστηριότητες  απαιτούν εντοπισμό του απτικού ερεθίσματος και διάκρισης, ώστε να αυξηθεί η ικανότητα καταγραφής και απόδοσης προσοχής.

Τύποι των δυσκολιών επεξεργασίας είναι:

Απτική αμυντικότητα είναι  μια αντίδραση προ αποφυγή απτικών ερεθισμάτων .

Μερικές συμπεριφορές που μπορεί να αντιμετωπίζει ένα παιδί είναι με απτική αμυντικότητα:

• Δεν του αρέσει να περπατάει ξυπόλυτο ή να βγάζει τα παπούτσια του
• Αποτραβιέται από το απαλό άγγιγμα,
• Εκνευρίζεται με  τα χνουδωτά ρούχα
• Προτιμά να αγγίζει παρά να τον αγγίζουν
• Αντιστέκεται στα καινούργια ρούχα
• Δεν του αρέσει να τρώει φαγητό με τα χέρια, γενικά δεν του αρέσει να λερώνεται.
• Δεν του αρέσει να του κόβουν τα νύχια, να του χτενίζουν τα μαλλιά, να του βουρτσίζουν τα δόντια ακόμα και να του πλένουν το πρόσωπο.
• Περπατάει στις μύτες
• Αποφεύγει να πιάσει και να παίξει με δαχτυλομπογιές, την άμμο , πυλό
• Δυσκολεύεται να κάνει τη μετάβαση από τις υγρές τροφές στις στερεές

Και οι συμπεριφορές που έχει ένα παιδί με διαταραχή της απτικής διάκρισης είναι:

• Τρώει ακατάστατα
• Υπερβολική ανάγκη να αγγίζει  ή να εξερευνεί με την αφή
• Δυσκολεύεται με δραστηριότητες που απαιτούν λεπτές κινητικές δεξιότητες
• Στοματοκινητικές δυσκολίες όπως δυσκολία στη μάσηση της τροφής
• Δεν αντιλαμβάνεται ότι έχει λερωθεί στα χέρια ή το πρόσωπό του
• Βάζει στο στόμα αντικείμενα-παιχνίδια ή να το ακουμπήσει στα χείλη του
• Αποφεύγει να φορέσει κάλτσες ή παπούτσια , προτιμά να είναι ξυπόλυτο
• Τα ρούχα του δεν είναι σωστά τοποθετημένα πάνω του (ακατάστατα)

Ενδοδεκτικό σύστημα 

Η ενδοδεκτικότητα είναι η αίσθηση/αισθήσεις που λαμβάνουμε μέσα στο σώμα μας. Οι αισθήσεις αυτές είναι:

• το αίσθημα της πείνας
• οι καρδιακοί παλμοί
• ο πόνος
• έλεχγος κύστης/σφιγκτήρων

Ο εξειδικευμένος εργοθεραπευτής θα αξιολογήσει το παιδί μέσω κλινικών παρατηρήσεων και σταθμισμένων εργαλείων και ερωτηματολογίων προς τους γονείς και θα εφαρμόσει ένα θεραπευτικό πρόγραμμα παρέμβασης, με εξειδικευμένο εξοπλισμό, σε έναν κατάλληλο και ασφαλή  διαμορφωμένο πολυαισθητηριακό χώρο. Ο στόχος του θεραπευτή είναι να βελτιώσει την ικανότητα οργάνωσης και επεξεργασίας των αισθητηριακών πληροφοριών που δέχονται τα παιδιά από το Κεντρικό Νευρικό Σύστημα, μέσα από ειδικές κατευθυνόμενες δραστηριότητες.